Verantwoord wildplukken: wij vinden het fantastisch, het is niet voor niets dat we een aantal ingrediënten voor onze zepen op deze manier oogsten! Het is een prachtige manier om je band met de natuur te versterken, meer buiten te zijn, kennis op te doen en je omgeving beter te leren kennen. Daarnaast kan het ook nog eens heel voedzaam en smakelijk zijn. Maar het moet op een goede manier gebeuren. Respect voor natuur, medewezens (dier en mens) en mogelijk de grondeigenaar is belangrijk. Ook wil je zeker weten wat je plukt en wil je dat wat je plukt onbespoten of op een andere manier vervuild is. Voor onze zepen oogsten wij zelf in samenwerking bij het Wickenburghse bos, de Botanische Tuinen of de quinta van Evelien en Laurens in Portugal.
Genoeg om over na te denken dus voor je de natuur in duikt met mes en mand. Daarom heeft onze zeepmaker en wildplukker Anne-Fleur een uitgebreide beginnersgids voor verantwoord wildplukken geschreven. Om te beginnen met de regelgeving rondom wildplukken, het herkennen van planten en de bronnen waaruit je soorten kan herleiden. Daarnaast lees je hoe je schoon en respectvol plukt, hoe je iets teruggeeft aan de natuur en wat je met je wildplukoogst kan doen. Laten we beginnen!
Mag je wildplukken in Nederland?
Officieel is wildplukken verboden in Nederland, maar het hangt ervan af waar je plukt: in gebieden van Staatsbosbeheer wordt wildplukken gedoogd zolang het voor eigen gebruik is en je niet meer plukt dan past in ‘een 250 grams champignonbakje.’ Ook mag je bijvoorbeeld niet van de paden af en geen plant met wortel en al opgraven.
Er is natuurlijk een verschil of je ‘onkruid’ (paardebloem, brandnetel etc) plukt, invasieve planten (exoten zoals springbalsemien, Japanse duizendknoop) of bijvoorbeeld een meer ‘gewenste’ plant als daslook. Het verschilt dus per gebied en daarom is het altijd goed te onderzoeken wie het gebied beheert/bezit en wat de plaatselijke regels rondom verantwoord wildplukken zijn.
Mocht je zelf een tuin hebben kun je natuurlijk plukken wat je wil. Vaak vind je genoeg eetbare planten die je eerder misschien als onkruid het liefste in de compost zag verdwijnen.
Weet wat je verantwoord wildplukt
Planten leren herkennen is een van de belangrijkste aspecten van verantwoord wildplukken. Er bestaan giftige en zelfs dodelijke planten in Nederland. De belangrijkste regel is dan ook: pluk (en eet) alleen als je 100% zeker weet wat je plukt, laat bij twijfel altijd staan. Ook is het van sommige planten beter om ze met mate te eten (of alleen na verhitting) vanwege bepaalde stoffen die ze bevatten. Doe altijd onderzoek naar de plant zelf om achter zulk soort belangrijke informatie te komen.
Het herkennen van planten kan soms lastig zijn, want sommige planten lijken (in eerste instantie) erg op elkaar. Gelukkig bestaan er prachtige boeken met duidelijke uitleg en foto’s. Een paar favorieten voor determinatie zijn: Eetbare wilde planten (Steffen Guido Fleischhauer) en Eetbare paddenstoelen (Jens H. Petersen). Voor recepten en inspiratie op basis van wilde planten: The Plant Pharmacy (Lisette Kreischer), (Wildplukken (Leonie Bontje) en natuurlijk ons eigen Zeepboek.
Online bronnen voor verantwoord wildplukken
Op Instagram zijn er ook super leuke en leerzame wildpluk accounts (tip: het leukste is om accounts te volgen die een beetje hetzelfde zijn qua seizoen en temperatuur als Nederland dan zie je vaak meer planten die hier ook groeien, en kun je ‘live’ mee plukken met wat er op dat moment groeit en bloeit). En ook sommige apps kunnen helpen met het identificeren van planten. Bijvoorbeeld PlantNet of PictureThis.
Belangrijke noot: in een wereld waar AI steeds vaker de kop opsteekt (zelfs als complete wildplukboeken die vol staan met onwaarheden) en waar iedereen op het internet ‘informatie’ kan delen: ga nooit van één bron uit, maar dubbelcheck het met een echt betrouwbare bron (zoals een van de hierboven genoemde boeken).
Offline bronnen voor verantwoord wildplukken
Er worden ook super leuke wildpluk wandelingen georganiseerd in Nederland. Op die manier weet je zeker dat je de juiste plant hebt, kun je gelijk proeven, en eventuele vragen stellen. Kijk bijvoorbeeld eens bij De Wilde School (geven ook online cursussen) of Bottled Botanicals.
Naast het veiligheidsaspect wil je ook weten of je niet een zeldzame of beschermde plant plukt. De meeste boeken verschaffen hier info over, maar de lijsten kunnen veranderen. Daarom is het aan te raden bij een nieuwe plant te checken of ze niet op de rode lijst staan.
Mocht je nog weinig ervaring hebben met wildplukken kan het soms best overweldigend zijn. Onze tip: begin langzaam en kijk naar wat je al kent! Denk bijvoorbeeld aan paardenbloem (eetbaar van wortel tot bloem), brandnetel (zeer smakelijk en goed te herkennen), kleefkruid (wie kent het niet van vroeger), rozenbottels (om heerlijke siroop van te maken) of denk aan walnoten of hazelnoten rapen in de herfst. In ons Zeepboek zijn complete hoofdstukken gewijd aan wat je kan doen met rozenbottels en walnoten.
Kijk elke keer als je buiten bent goed om je heen, maak foto’s zodat je de plant later op kunt zoeken. En ook: maak vaak hetzelfde wandelingetje, zo leer je planten herkennen in hun verschillende stadia en zul je ze ook sneller leren herkennen.
Schone oogst
Als je gaat plukken wil je natuurlijk dat het zo schoon mogelijk is. Hier zijn een paar punten om rekening mee te houden:
– Pluk niet in de buurt van drukke wegen of langs het spoor.
– Pluk geen planten waar veel honden uitgelaten worden. Hondenplas op je eten is natuurlijk niet fris, hondenpoep kan gevaarlijke parasieten bevatten. Om parasieten en hondenplas nog verder te voorkomen, is het beter om van een plant te plukken die niet direct naast het pad staat, maar net een rij erachter. Pluk waar mogelijk rond en boven heuphoogte.
– Wilde vruchten kunnen vossenlintworm bevatten, een parasiet die zeer gevaarlijk is voor mensen. De lintworm komt volgens het RIVM alleen voor in Zuid-Limburg en Oost-Groningen. Je doodt de eitjes door verhitting boven 60 graden.
– Kijk goed naar de plant die je wil plukken: ziet die er gezond en mooi uit? Fijn! Hangt de plant? Is ‘ie al wat ouder? Zitten er vlekken op of viezigheid? Laat de plant dan liever staan.
– Schud beestjes zoveel mogelijk al van de plant af als je deze plukt.
– Was thuis alles heel goed af onder stromend water en eventueel in een badje met gezouten water, water met azijn, en/of verhit het goed.
Respectvol plukken
Nederland is klein, er is weinig natuur en als iedereen zou gaan wildplukken zou er al gauw weinig meer van over zijn. Mede daarom is het onwijs belangrijk dat je met respect voor de natuur en mede-aardbewoners plukt. Daarentegen zijn er heel veel stukjes groen waar sommige, voor ons zeer voedzame en heilzame, planten de overhand nemen. Dit overschot kunnen we best met mate inperken, als je er dus bewust mee omgaat. Door ons stikstofoverschot groeit er bijvoorbeeld op sommige plekken veel brandnetel, wat voor de wildplukker gratis onbespoten superfood is!
– Pluk nooit de eerste plant (van die soort) die je ziet, pluk nooit de enige die er is.
– Pluk niet meer dan je nodig hebt en sowieso niet meer dan 10 procent (per plant/veldje/gebied). Hierdoor zorg je ervoor dat je de plant niet onnodig aantast en verzwakt. Ook blijft er hierdoor genoeg over voor dieren, mensen en voor later. Denk bijvoorbeeld aan vlierbloesem. Pluk je alle bloemenschermen van een boom, dan is er niks meer over voor bestuivende insecten en komen er in het najaar geen bessen. Maar ook: stel er wil nog iemand anders vlierbloesem plukken, is er nog wat over voor hen? En wat blijft er nog over nadat zij geplukt hebben? Je hebt natuurlijk niet in de hand hoe(veel) iemand anders plukt, maar het is goed om in gedachten te houden.
– Gebruik wat je geplukt hebt en zorg dat je niks weg gooit. Als ik ga plukken, denk ik van tevoren na wat ik er mee wil doen en hoeveel ik ervan denk te gaan eten. Net als wanneer je boodschappen in de supermarkt doet eigenlijk. Wat als ik kilo’s bramen pluk en ik krijg het niet allemaal op? Weggooien is natuurlijk super zonde.
Met planten die ik nog niet eerder heb gegeten neem ik vaak maar een paar blaadjes/bloemetjes/stuks. Wat nou als ik het eet en ik vind het toch niet zo lekker? Mocht ik het heerlijk vinden, weet ik dat voor de volgende keer!
– Pluk voorzichtig: zorg dat je geen schade aan de omgeving toebrengt tijdens het wildplukken. Zorg ook dat je geen afval achterlaat.
Wederkerigheid
Voor mij is dit aspect het belangrijkste van het hele verantwoord wildplukken. Het is een relatie opbouwen met de natuur. Het gaat niet alleen maar om het plukken en het ‘nemen’, het gaat voor mij ook om wederkerigheid, om iets terug kunnen geven.
Er zijn veel manieren waarop je dit kunt doen: ruim afval op wat je tegenkomt (via de gemeente kun je afval knijpers aanvragen), eet juist woekeraars op zodat je ruimte geeft aan andere planten, trek exoten uit de grond en eet ze op (of gooi ze op de juiste manier weg of meld ze bij de gemeente). Maar ook: verzamel zaden van je favoriete (niet invasieve!) planten en help ze verspreiden, vraag je gemeente minder/niet te maaien, neem een flesje water mee als het lang droog is en geef wat aan dorstige planten. En zo zijn er nog vele andere manieren waarop je terug kan geven aan de natuur.
Ik pluk al zo’n 10 jaar en in het begin hield ik me helemaal niet bezig met de meer ‘ontastbare’ zijde en wederkerigheid van het wildplukken. In het begin dacht ik vooral: gratis snacks! Ik heb hierin onwijs veel geleerd van de de boeken van Robin Wall Kimmerer. Zij is een inheems Amerikaanse botanist en schrijfster, wat mij betreft zijn haar boeken, en sowieso de manier waarop inheemse volkeren met de natuur omgaan, echt onmisbaar als je je wilt verdiepen in verantwoord wildplukken. Het boek Braiding Sweetgrass (Een vlecht van heilig gras) van Kimmerer heeft onwijs impact gehad op hoe ik de wereld en het wildplukken benader. Zie hier een kort artikel waarin ze schrijft over The Honorable Harvest.
Verantwoord wildplukken: niet alleen lekker!
Naast dat wildplukken heel smakelijk kan zijn, zijn er ook talloze andere manieren om het wilde plantenrijk te gebruiken. Zo hebben we in ons Zeepboek allerlei gewildplukte planten om te gebruiken in zeep, maar ook voor het maken van zalven, crèmes, maceraten etc. Ook kun je wilde theemengsels maken, tincturen maken en planten inzetten als kleurmiddel.
Er valt dus voor een leven lang genoeg te ontdekken!
Geef een reactie