Meekrap (Rubia tinctorum) is een mooi plantje met kleine gele bloemetjes en wonderlijk rode wortels. Van die wortels heb ik vandaag een wijnrood extract gemaakt.
Wat is meekrap?
Meekrap is onderdeel van de sterbladigenfamilie of Rubiaceae (net als de koffieplant(!), maar ook kleefkruid, waar het bovengronds erg op lijkt).
Meekrap komt oorspronkelijk uit het Midden-Oosten en wordt ook wel Turks rood genoemd. Het werd al in de Oudheid verbouwd om de rode verfstof alizarine te winnen. Daarnaast werd meekrap medicinaal gebruikt bij wonden en zweren en inwendig bij de behandeling van gal- en nierstenen.
Meekrap heeft wortelstokken en een heleboel smalle bijwortels. Deze zijn van binnen prachtig van kleur, variërend van rood tot geel; ze bevatten 1 à 2% alizarine. Pas na drie jaar heeft de plant genoeg wortels met deze stof om ze te kunnen oogsten.
Meekrap bij Botanische Tuinen
Tot mijn vreugde onderhouden de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht een ruim meekrapbed in het verfkruidengedeelte, en de meekrap staat er zeker langer dan drie jaar. Aangezien we met de Tuinen een kruisbestuiving zijn aangegaan kom ik er geregeld. Ik heb de meekrap gedurende meerder maanden vastgelegd.
Het oogsten van de meekrapwortels
Eind november vorig jaar kon ik met tuinman Ivo wat meekrapwortels oogsten. Herfst is de beste oogstperiode, want de plant is dan bovengronds verworden tot wat stro en de kracht zit opgeslagen onder de grond (de wortels). Aangezien het de kleur ten goede komt om de wortels voor gebruik te drogen, heb ik ze in stukjes geknipt, gedroogd en een tijdje weggezet. Als je ze direct vers gebruikt geven ze meer oranjetinten af.
Meekrap in Wickenburghse bos
Overigens staan er nu ook wat plantjes in ons bos! Een paar stukjes wortel had ik in een bedje geplaatst en die zijn allemaal opgekomen. Nu nog een paar jaar wachten…
Met de komende seizoenszeep in aantocht leek me dit een mooi moment om de meekrap te extraheren.
Ik heb er een extract van getrokken door ze drie uur lang op 75°C te laten trekken in een pan met water. Hieronder lees je het recept om thuis ook een extract van te maken!
Zelf meekrapextract maken | recept
- Laat de gehakselde gedroogde meekrap 24 uur in een pan water weken voor gebruik.
- Spoel het weekwater de volgende dag weg voor een zo rood mogelijke opbrengst; voor meer oranje tinten kun je het straks hergebruiken bij het extraheren.
- Plaats de geweekte wortels in een pan en zet ruim onder water. Laat ze twee tot drie uur trekken op max. 80°C. Bij hogere temperaturen verandert de kleur steeds meer naar bruin.
- Laat het extract afkoelen en zeef het. Daarna is het klaar voor gebruik!
Het resultaat is te zien in onze huidige seizoenszeep. Het extract is prachtig rood geworden en verdund in de zeep kleurde het zalmroze.
Plantaardige kleurstof voor roze tinten
Meekrap is onze vaste plantaardige kleurstof voor de rozetinten van de bloesem– en rozenzeep door gemalen gedroogde meekrapwortel in olie te macereren. In zeep geeft een maceraat een iets donkerder roze (richting paars) dan een extract getrokken in water.
Alizarine wordt tegenwoordig vooral synthetisch gemaakt. Maar meekrap wordt al sinds de vijftiende eeuw op de kleigronden van Zeeland geteeld en is eeuwenlang een traditionele kleurstof geweest voor textiel en leer (en ook als verfpigment, het wordt in de schilderkunst ook wel kraplak genoemd). Vanaf de zeventiende eeuw werd het zelfs Zeelands belangrijkste gewas. Elke herfst werden de meekrapwortels geoogst en in een meestoof tot poeder verwerkt.
Geschiedenis van meekrap
Dit duurde tot in de tweede helft van de negentiende eeuw, toen in Duitsland werd ontdekt hoe alizarine synthetisch gewonnen kon worden uit steenkoolteer, en daardoor is het de eerste plantaardige verfstof die synthetisch nagemaakt kon worden. Toch bleef de Franse regering tot aan de Eerste Wereldoorlog de verbouwing van meekrap steunen door de uniformbroeken van het leger nog altijd meekraprood te verven, ondanks de slechte camouflage die hiervan het gevolg was. In Nederland hield het snel op en gingen de boeren over op suikerbieten.
Geef een reactie