Wauw, wat hebben we veel goeie vragen van jullie gekregen! Ik heb ze allemaal aan Evelien gesteld en de antwoorden hieronder zijn het resultaat. Sommige vragen leken erg op elkaar en heb ik dus samengevoegd. Veel leesplezier!
Hoe weet je welke etherische oliën goed bij elkaar passen?
Dit is een lastige kwestie en hoort ook een beetje bij experimenteren. In het Zeepboek vind je handvatten voor het werken met top-, hart- en basisnoten (en alle etherische oliën in het boek zijn in deze drie categorieën ingedeeld) maar het is geen parfumerieboek. Er bestaan wel boeken speciaal over parfumerie en etherische oliën, daarin kun je meer informatie vinden over geurcombinaties.
Bij ons in het atelier begint het vaak met de flesjes (of dopjes) bij elkaar te houden en ruiken of de mix bij elkaar past. Daarna mengen we het in een glaasje (goed de druppels tellen!) en vervolgens proberen we het uit in een klein zeepje. Daarna blijft het een kwestie van aan de knoppen draaien om de juiste balans te vinden.
Hoe zorg ik ervoor dat de geur van mijn zeep niet vervaagt na een tijd?
Natuurlijke etherische olie vervliegt op den duur. Je kan bij het maken van de zeep aan de verschillende noten denken – topnoten vervliegen sneller en basisnoten blijven langer hangen. Er bestaan ook (natuurlijke) fixatieven. Daarnaast helpt het om je zeep op te bergen in een (geur-)dichte doos (i.p.v. bijvoorbeeld een kartonnen doos), dat vertraagt het vervliegen van de geur ook.
Hoe krijg ik een blijvende geur in mijn zeep zonder etherische oliën?
Er zijn verschillende manieren om geur te vangen en te verwerken in zeep. Je kan geur vangen in een maceraat, extract, met enfleurage of in een hydrolaat. Welke optie je kiest, ligt aan de plant die je wilt verwerken. Van deze opties blijft de geur het best gevangen in enfleurage, hydrolaat en maceratie. Voor een echt stevige geur is de enige tegenhanger van synthetische geuren echter toch etherische olie.
Hoe veilig is het gebruik van etherische oliën in zeep?
Met de veiligheid van etherische oliën moet je zeker rekening houden, middels de dosering. Bij de leverancier van je etherische olie kun je documentatie krijgen over de componenten, en zo kun je berekenen wat veilig is. In onze zepen zitten alle etherische oliën uiteraard binnen de veilige marge.
De geur van cacaoboter blijft overheersen, doe ik iets verkeerd?
Goede kwaliteit cacaoboter, ongeraffineerd en niet ontgeurd, heeft inderdaad een sterke chocolade-achtige geur. Heerlijk als je ervan houdt, maar als het overheerst terwijl dat niet je bedoeling is, is dat natuurlijk niet prettig. Je kunt de verhouding cacaoboter-kokosolie aanpassen om de geur te verminderen of sterkere etherische oliën inzetten. Persoonlijk zou ik etherische oliën kiezen die sámen met de cacaogeur verrukkelijk ruiken, zoals ylang ylang en sinaasappel.
Denk je dat we veilig tomatenblad in zeep kunnen gebruiken, en welke verwerkingsmanier zou je aanraden (hydrolaat?)?
Superleuke vraag! Zelf zal ik ook altijd op onderzoek uitgaan en aan het experimenteren slaan als ik een geur tegenkom die ik lekker vind. Ik ben wel eens ergens (ik zou niet meer weten waar!) een etherische olie tegengekomen van tomatenblad, maar of die ook geschikt is voor gebruik in cosmetica kan ik niet achterhalen.
Als je enkel jezelf als proefkonijn inzet zou je inderdaad een hydrolaat kunnen maken en dit verzepen. Probeer het voorzichtig op een klein stukje van je arm. Verder is het goed om te weten dat de tomaat in de nachtschadefamilie zit (net als aardappel en aubergine) en daarin zijn, afhankelijk van de soort, verschillende plantendelen giftig. Zorgvuldige research is dus cruciaal!
Moet ik bij het gebruik van een maceraat rekening houden met de hoeveelheid basisoliën?
Ja, als je maceraat toevoegt in een bestaand recept moet je totale hoeveelheid olie hetzelfde blijven. Vergeet niet dat als je een andere soort olie gebruikt, je ook opnieuw berekent hoeveel loog er nodig is (dat kan in onze zeepcalculator). Let er wel op dat de hoeveelheid basisvetten niet te weinig wordt voor verzeping, als je het maceraat pas na de trace toevoegt.
Wat voor soort houtskool heb ik nodig voor de zeeprecepten? Moet ik daar speciale kool voor hebben of kan ik een houtskoolblokje fijnmalen wat normaal voor de bbq gebruikt wordt? Is er verschil?
We gebruiken in onze zeep actieve kool die food grade is. Een houtskoolblokje voor een barbecue is veel minder zuiver, en de eerdere verbranding niet duidelijk, en daarom niet aan te raden.
Hoe gebruik ik honing in een zeep? Gaat dat net als de rozenbottelmoes?
Dat is een prima vergelijking, allebei zijn het ingrediënten die niet verzeepbaar zijn, maar die je later toevoegt voor hun verzorgende eigenschappen.
Lonneke & Jaap maakten deze beauties!
Kan ik lijnolie gebruiken in mijn zeep?
Dat kan zeker! Het is een hele verzorgende olie en daarom heel fijn in zeep. Echter helaas wel in heel kleine hoeveelheden: ongeveer 10 à 15% van de basis, de olie verzeept namelijk wel, maar levert een zeep op die erg zacht is, waardoor de zeep instabiel is en snel oplost.
We hebben lijnzaadolie zelf geregeld in (vroegere seizoens-)zepen verwerkt.
Moeten hydrolaten en maceraten door een officiële instantie getest worden?
Nee, hydrolaten en maceraten hoeven niet los getest te worden. Het recept wordt wel getoetst.
Doen de voedende stoffen uit kruiden e.d. wel iets voor je huid als je het sop er gelijk afspoelt?
Er is natuurlijk een verschil tussen producten die je afspoelt, zoals zeep, en producten die je in je huid laat trekken, zoals een crème. Leave on/rinse off in cosmetica-jargon. De mate waarin de stoffen de kans krijgen in je huid te trekken is anders, maar dat wil zeker niet zeggen dat er helemaal niks in je huid trekt.
Soms kun je het verschil zelf goed merken, bijvoorbeeld bij de geur. Zeep kan nog uren nageuren op je huid en in je haar. Minder sterk dan een leave on product, maar ik herken bijvoorbeeld altijd de soort zeep waarmee mijn lief zijn haar gewassen heeft, ook als dat uren geleden is geweest.
Verzachtende kruiden als smeerwortel voelen al bij het wassen heel ‘glad’ en verzorgend aan. Voedende stoffen zijn niet alleen belangrijk om je huid ná de wasbeurt te ondersteunen maar zorgen er vooral voor dat de wasbeurt zelf een heilzame ervaring is, in plaats van extreem drogend en hard reinigend, wat zeep zou kunnen zijn zonder goede ingrediënten.
Doen hydrolaten, maceraten, planten, kruiden e.d. wel iets voor je huid na het maken van zeep? Verpest (de hitte van) loog de heilzame werking niet?
Er zijn inderdaad stoffen uit planten die niet goed tegen hitte of de basische omgeving van loog kunnen, maar er zijn er gelukkig heel veel die daar wel tegen kunnen. Wij letten altijd op het doel van de toevoeging. Willen we zoveel mogelijk stoffen intact laten, dan voegen we het kruid of het getrokken maceraat etc. toe na de trace. Als het recept niet per se gaat om stoffen die door hitte worden afgebroken, kunnen we een hydrolaat bijvoorbeeld wel als loogwater gebruiken. Zo proberen we de heilzame werking die we zoeken heelhuids in de zeep te krijgen.
Waar ligt het aan dat een zeep nog plakkerig kan zijn?
Als de zeep plakkerig is heb je waarschijnlijk in verhouding net iets te veel water gebruikt. Dat kan zelfs als je heel secuur werkt erin sluipen, bijvoorbeeld bij je weegschaal. Het is overigens geen ramp, de droogtijd wordt gewoon wat langer. Als de zeep in de mal nog zacht en plakkerig lijkt, moet je nog even wachten met snijden (ook dat is geen ramp, we werken hier ook met een paar zachtere zepen die we over het weekend heen in hun mal laten rijpen). Eenmaal gesneden droogt de zeep sneller.
Na hoeveel tijd zijn het water en de loog uit de zeep verdampt? Wanneer is de zeep veilig voor gebruik?
Loog verdampt niet, maar reageert met vetzuren. Het allerlaatste staartje van deze reactie vindt plaats in de vier weken rijptijd. Water verdampt wel, het grootste deel verdampt in de vier weken droogtijd, maar daarna gaat het in kleine beetjes gewoon door. Als je een héél oude zeep ziet, steken de randen wat meer uit dan de binnenkant, dan zie je het effect van die latere, langzame verdamping goed.
Zeep is veilig voor gebruik na de droogperiode. Als je de zeep eerder gebruikt gaat ie sneller op, dat komt doordat de zeep nog wat natter is en minder uitgehard.
Zorgt een dikkere trace ook voor hardere zeep?
Nee, je krijgt een hardere zeep door andere vetten te gebruiken. Bij een dikkere trace is er een volgende fase van verzeping bereikt in je pan in plaats van in de mal, dit maakt het lastiger om luchtbellen eruit en de zeep goed in je mal te krijgen. De timing van het opgietmoment is dus belangrijk.
In jullie zeepmaakfilmpjes lijkt het zeepbeslag best vloeibaar bij het gieten, hoe zit dat met de trace?
We mengen wel degelijk tot er een trace ontstaat maar wellicht is het wat lichter dan je gewend bent. Of is het wat lastiger te zien in de filmpjes.
Is zo’n stukje zeep eigenlijk wel hygiënisch? Bijvoorbeeld op het wastafeltje op het toilet?
Ja, zeep is van zichzelf hygiënisch. Het is van nature licht basisch en vochtarm en blijft daarom jarenlang goed zonder conserveermiddel. Ook op de wastafel. Daarbij is het wel belangrijk dat het niet in een plasje water blijft liggen, daar kan namelijk alsnog bacteriegroei ontstaan. Zorg dus dat je zeep goed kan drogen.
Komen er nieuwe dingen in de tweede druk te staan?
Nee, behalve ‘Tweede druk, november 2021’ :-).
Over welk ingrediënt zou je nog een hoofdstuk kunnen/willen vullen?
Over alles wat er om me heen groeit in Portugal! Op dit moment duik ik vooral in olijfbomen. Olijfolie (en olijfblad hydrolaat) gebruiken we al veel in onze zeep, maar de pulp die na het persen overblijft bijvoorbeeld nog niet. Over de werking van olijf voor onze huid kan ik zo weer een boek vullen. Maar ook helichrysum is geweldig, en cistusroos, mijn favoriete harsgeur.
Kan ik mijn kookspullen gebruiken voor het zeepmaken en er daarna weer mee koken & eten?
Dan kan in mijn ervaring wel, zorg er dan wel voor dat je het heel goed schoonmaakt, je wil geen loogresten in je eten. En de lepel waarmee je de loog roert moet geen houten lepel zijn die je ook in je soep gebruikt. Let dus op de materialen en gebruik geen aluminium, maar kies voor rvs of een siliconen spatel, dat reageert niet met zeep is is makkelijk schoon te maken.
Help, mijn zeep blijft in mijn mal plakken, hoe krijg ik hem makkelijk eruit?
Je kan bakpapier of een andere liner gebruiken.
Waar kopen jullie de zeepmallen?
Onze mallen hebben we na meerdere eigen ontwerpen speciaal op maat laten maken. Hiervoor hebben we misschien wel vier eerdere versies gehad, het was een echte zoektocht om uit te komen bij een mal die goed voor ons werkt.
En dan nog mijn eigen vraag uit de vorige blog!
Hoe kan ik ervoor zorgen dat het loogmengsel en de basisoliën tegelijk goed op temperatuur komen?
De omgeving waarin je zeep maakt kan hier verschil in maken, in een koude keuken koelt een en ander ook sneller af. Ook de ondergrond waar je pannen op zet maakt uit. Als je een pan op onderzetters of theedoeken zet, koelt-ie minder snel af dan wanneer je deze op een koud aanrechtblad zet.
Je kunt je pannen au bain-marie warm houden (of juist afkoelen). Zet ze voorzichtig in een laagje water en zorg er voor dat er geen water in de pannen kan komen.
Tenslotte mag er best een béétje temperatuurverschil tussen de mengsels zitten. Bij kleine hoeveelheden komt het steeds preciezer. Met de hoeveelheden in het boek kan er wel ongeveer 1 graad temperatuurverschil tussen zitten zonder dat dat meteen problemen geeft.
Dat waren ze dan: jullie ingediende vragen en Eveliens antwoorden! Dankjewel Tess, Antje, Jolanda, Sophie, Ineke, Van de Pol, Nynke, Evelien, Roos, Heleen, Monique, Meriam, Karin, Cocky, Nadine, Lieke en Eva voor jullie vragen!
Zit je nog steeds met een brandende vraag? Schroom niet om hem hieronder te stellen, we doen ons best om ze te beantwoorden.
Wil je ook aan de slag met het Zeepboek? Je vindt hem hier. Je kan hem ook hier inkijken.
Geef een reactie